آزادراهی در مسیر تباهی پارک ملی کلاه قاضی

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: آزادراه کنار گذر شرق اصفهان با شش باند رفت و برگشت قلب پارک ملی کلاه قاضی را می‌شکافد تا کریدور شمال به جنوب کشور را متصل کند. شنیده‌ها حاکی از آن است که برغم مخالفت رسمی سازمان حفاظت محیط زیست کشور با عبور این آزادراه از پارک ملی کلاه قاضی اما این پروژه با تأیید اداره کل محیط زیست اصفهان در دستور کار اجرا قرار گرفته و سه‌شنبه هفته گذشته در جلسه شورای هماهنگی ترافیک استان، مصوب شده است.

آبان ماه سال گذشته بود که مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط‌زیست کشور طی نامه‌ای به ایرج حشمتی مدیرکل محیط زیست اصفهان صراحتاً اعلام کرد که " اصلاح مسیر آزادراه کنار گذر شرق اصفهان در داخل محدوده پارک ملی کلاه قاضی مورد تأیید این دفتر می‌باشد و ضرورت دارد ضمن جلوگیری از هر گونه دخل و تصرف در محدوده پارک ملی کلاه قاضی (در مسیر مدنظر) اقدام لازم جهت اصلاح و خارج کردن مسیر پروژه از پارک ملی کلاه قاضی انجام شود."

این پروژه ملی که از دوره مدیریت احمدرضا لاهیجان زاده مدیرکل اسبق محیط‌زیست اصفهان به محیط‌زیست اعلام شده همواره مورد مخالفت مدیران محیط‌زیست بود. پروژه‌ای که دوره مدیریت حمید ظهرابی و سید رحمان دانیالی در محیط زیست اصفهان نیز موفق به اخذ مجوز نشد اما اکنون با برچسب حفظ محیط‌زیست و چراغ سبز محیط‌زیست استان از دل کلاه قاضی می‌گذرد تا حیات وحش بِرَمند و قهقرای زیست بوم منطقه در کنار توسعه معادن سنگ و تخلیه نخاله‌های ساختمانی شتاب بیشتری بگیرد.

مهران زینلیان معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان در حاشیه جلسه اخیر شورای هماهنگی ترافیک استان در گفتگو با مهر با بیان اینکه به لحاظ گزینه فنی در مورد آزادراه کنار شرق چاره‌ای برای عبور از منطقه کلاه قاضی نیست، اعلام کرد: با توجه به هماهنگی‌های انجام شده و اینکه آزادراه شرق شریان حیاتی شمال به جنوب کشور محسوب می‌شود و نیز با توجه به اینکه بخش‌های زیادی از این آزاد راه بزرگ اجرا شده و فقط این قسمت از آزادراه قفل شده، تاکید شد با رعایت همه ملاحظات زیست محیطی، مانند خارج از کشور با فِنس گذاری و احداث تونل‌های زیرگذر برای عبور حیوانات و دوربین‌های مدار بسته برای کنترل حفاظت، اجرا شود.

به گفته زینلیان پروژه آزادراه کنارگذر شرق (اصفهان- شیراز) در سطح استان مورد تأیید اداره کل محیط زیست قرار گرفته است و مراحل اداری را طی می‌کند و در تهران نیز جلسات مقدماتی آن انجام شده است.

مجوزی برای عبور آزادراه از پارک ملی کلاه قاضی صادر نشده

در همین ارتباط رضا اقتدار مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور به خبرنگار مهر می‌گوید: مجوز این پروژه ملی با سازمان حفاظت محیط زیست کشور است و در این باره تفویض اختیار به اداره کل استان اصفهان نشده است. اگر این پروژه در استان مصوبه گرفته باشد در نهایت سازمان حفاظت محیط زیست باید به آن مجوز دهد.

وی می‌افزاید: مجوز استانی نمی‌تواند پروژه‌ای را داخل پارک ملی اجرا کند؛ حتی سازمان حفاظت محیط زیست هم نمی‌تواند این پروژه را مجوز دهد زیرا طبق قانون سازمان محیط زیست اگر هم بخواهد با اجرای پروژه‌ای در داخل پارک‌های ملی موافقت کند باید در شورای عالی حفاظت محیط زیست بررسی شود و این شورا مرجع صدور مجوز برای چنین پروژه‌هایی است.

مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان می‌کند: چنانچه پروژه احداث جاده در مناطق حفاظت شده باشد، طی سال‌های اخیر سازمان به احداث جاده داخل مناطق حفاظت شده نیز مجوز نداده است و عمدتاً اصلاح مسیر و حریم راه‌ها بوده و این دفتر به احداث جاده جدیدی در مناطق حفاظت شده و پناهگاه‌های حیات وحش نیز در کشور مجوز نداده است.

جاده‌ها اصلی ترین عامل گسیختگی زیستگاهی و تلفات حیات وحش

اقتدار با بیان اینکه سیاست سازمان محیط‌زیست گسیختگی زیستگاه نیست، تصریح می‌کند: اصلی ترین عامل گسیختگی زیستگاهی و تلفات حیات وحش و جزیره‌ای کردن مناطق حفاظت شده همین جاده‌هاست.

وی می‌افزاید: سازمان محیط‌زیست درمورد جاده‌های درجه سه و روستایی نیز حساسیت دارد چه برسد به اینکه آزادراهی را در مناطق تحت مدیریت مجوز دهیم!

مدیرکل دفتر مدیریت زیستگاه‌ها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست کشور می‌گوید: جاده‌هایی که طراحی می‌شود اگر تداخل با مناطق حفاظت شده داشته باشد مشمول ارزیابی زیست محیطی است؛ اگر جاده با پارک‌های ملی، مناطق حفاظت شده، اثر طبیعی و پناهگاه حیات وحش تداخل داشته باشد گزارش ارزیابی زیست محیطی در کمیته ارزیابی تأیید نمی‌شود.

به گزارش مهر پارک ملی و پناهگاه حیات وحش کلاه قاضی با وسعت بیش از ۴۷ هزار هکتار در ۳۶ کیلومتری جنوب شرقی شهر اصفهان و در مجاورت شهر جدید بهارستان واقع شده که غرب این منطقه به گردنه گریژنه، گردنه لاشتر و اتوبان اصفهان- شهرضا محدود می‌شود.

قطعه سوم پروژه ملی آزادراه کنار گذر شرق اصفهان بر اساس طراحی مشاور آن باید از بخشی از پارک ملی کلاه قاضی بگذرد. پروژه کنارگذر شرق از کیلومتر ۳۰ آزادراه اصفهان - نطنز - کاشان آغاز و به طول ۹۳ کیلومتر به سمت شرق ادامه می‌یابد. این آزادراه جاده اصفهان- اردستان را قطع و با عبور به سمت بزرگراه اصفهان- نائین در غرب و سپس منطقه باغ رضوان به سمت جنوب می‌رود و با عبور از کنار شهر جدید بهارستان و گردنه لاشتر به آزادراه اصفهان - شیراز متصل می‌شود.

این پروژه که از سال ۱۳۵۵ طراحی و در سال ۱۳۸۱ عملیات اجرایی آن آغاز شد، از سال ۱۳۸۵ به دلیل مشکلات اعتباری به مدت ۱۰ سال نیز متوقف بود. ۵۵ کیلومتر از قطعه‌های یک و دو این آزادراه از تقاطع جاده اصفهان- کاشان تا پل فرودگاه افتتاح شده و قطعه سوم این کنارگذر از جوار باغ رضوان اصفهان تا گردنه لاشتر در غرب پارک ملی کلاه قاضی به طول ۳۰ کیلومتر است.

معاون عمرانی استاندار اصفهان البته پیش از این در نشستی خبری در پاسخ به مهر گفته بود که اجرای این پروژه در کاهش آلودگی هوای اصفهان و کم شدن عبور کامیون‌ها مؤثر است اما باید ملاحظات زیست محیطی رعایت و منطقه برای عبور حیوانات ایمن شود. قرار داد این پروژه ۶۰۰ میلیارد تومان بوده که در پی نوسانات ارزی طی دو سه سال اخیر به حدود دو هزار میلیارد تومان رسیده است.

هرگونه دست اندازی به پارک‌های ملی ممنوع!

براساس قوانین سازمان حفاظت محیط زیست و مقررات اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت IUCN فعالیت‌هایی که ماهیت و یا موجودیت پارک ملی را به خطر اندازد یا تهدید کند، ممنوع است و پیگرد قانونی دارد. این قانون همچنین به صراحت عبور لوله‌های نفت، گاز، ریل‌های راه آهن و آزادراه و … در پارک‌های ملی را ممنوع کرده است.

در همین پیوند ایمان ابراهیمی فعال محیط‌زیست و مدیر عامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم به خبرنگار مهر می‌گوید: وزارت راه و شهرسازی قصد دارد آزادراه شرق اصفهان را از داخل پارک ملی کلاه قاضی رد کند در حالی که هر گونه دست اندازی و دخل و تصرف در پارک ملی کلاً ممنوع است مگر اینکه با مجوز و مصوبه هیئت دولت باشد که متأسفانه در تلاش هستند برای کلاه قاضی از چنین مصوبه‌ای استفاده کنند.

وی می‌افزاید: در حاشیه شهر اصفهان با این حجم آلایندگی و این وضعیت محیط زیست آخرین بقایای منابع طبیعی را نباید از دست دهیم. در تمام دنیا پارک‌های ملی بالاترین درجه حفاظتی را دارد که هیچ دخل و تصرفی نباید در آن بشود اما در نزدیک ترین پارک ملی به شهر اصفهان آزادراه احداث می‌شود که به بیانی ساده، بیشتر به یک کُمدی شبیه است.

این فعال محیط‌زیست خاطرنشان می‌کند: وزارت راه می‌گوید این آزادراه را از یک گوشه پارک رد می‌کند و از دل منطقه نیست درحالی که محلی که در نظر گرفته شده دقیقاً مسیر کریدور (گذرگاه) جابه‌جایی آهوها و قوچ و میش‌های کلاه قاضی است.

ابراهیمی می‌گوید: ایجاد این آزادراه دسترسی و گذر حیات وحش به منطقه و خارج از آن را تقریباً ناممکن می‌کند و بعد از احداث این آزادراه در واقع هیچ یک از حیات وحش پستاندار منطقه نمی‌توانند از آن محدوده خارج یا به پارک ملی وارد شوند که این یک فاجعه است.

عبور آزادراه از کلاه قاضی توجیه زیست محیطی و فنی ندارد

به گفته وی یکی از کارکردهای پارک‌های ملی در هر کشوری این است که تنوع گونه‌ای منطقه را در خود حفظ می‌کند. جمعیت پویا از هر گونه‌ای در پارک‌های ملی وجود دارد و زمانیکه جمعیت حیات وحش بیش از ظرفیت منطقه شود شماری از حیوانات از پارک ملی به سمت دیگر مناطق طبیعی مهاجرت می‌کنند و در نتیجه پویایی مناطق را رقم می‌زند.

ابراهیمی می‌افزاید: ایجاد آزادراه کاملاً مانع این کارکرد پارک ملی می‌شود. و طبیعتاً این طرح یک فاجعه است و هیچ توجیهی ندارد.

این فعال محیط زیست در پاسخ به اینکه آیا احداث تونل و فنس گذاری در پارک ملی کلاه قاضی می‌تواند ضامن حفاظت از جان حیات وحش باشد، می‌گوید: به هیچ عنوان! ایرادی که در جلسه سال گذشته به مشاورران این طرح وارد کردم این بود که تمام راه حل‌ها و تمهیداتی که در این طرح در نظر گرفته شده به استناد مقالات و کارهای مشابهی است که در دنیا روی جاده‌های محلی که حداکثر دو باند بودند انجام شده است و این کارکردها هیچ مصداقی برای آزادراه ندارد اینکه دور جاده تابلو راهنما گذاشته و فنس کشی شود به هیچ عنوان روش‌های صد در صد مؤثری برای حفاظت از حیات وحش د حاشیه آزادراه نیست. این روش‌ها برای جاده‌هایی است که سرعت خودروها بین ۶۰ تا ۱۰۰ کیلومتر است و عبور خودرو با تعداد کمتری اتفاق می‌افتد در حالی که وسط آزادراه مانعی وجود ندارد.

مدیر عامل انجمن حفاظت پرندگان آوای بوم می‌افزاید: از این رو اقدامات در نظر گرفته شده برای کلاه قاضی به استناد مقالات خارجی است و هیچ کدام مشابه وضعیت پروژه در پارک ملی نیست. کارشناسان و مشاوران پروژه نیز در جلسه‌ای که با آنها داشتیم به این امر واقف بودند و توجیهی نداشتند زیرا کامل ایراد دارد ضمن اینکه اصلاً مشابه این پروژه را که موفق اجرا شده باشد در هیچ کجای کشورمان نداریم.

ابراهیمی خاطرنشان می‌کند: در سراسر کشور ایران حتی یک نمونه موفق وجود ندارد که جاده‌ای را توانسته باشند با این تمهیدات تردد حیات وحش را در آن کاهش دهند و اگر قرار است برای اولین بار چنین پروژه‌ای را آزمایش کنیم نمی‌تواند در پارک ملی باشد.

وی می‌گوید: معتقدم این صحبت که چاره‌ای جز عبور آزادراه از کلاه قاضی نیست حرفی کاملاً غیر منطقی و غیر واقعی است. برای هر پروژه عمرانی می‌توانند این جمله را بکار برند و محیط زیست ما را تخریب کند. اداره راه و شهرسازی می‌تواند بگوید ما در اطراف اصفهان هیچ راه دیگری برای توسعه شهر اصفهان نداریم جز پارک ملی کلاه قاضی که بهارستان را در آن گسترش دهیم اما این توجیه نیست زیرا در قانون به صراحت گفته شده در پارک ملی نباید دخل و تصرف شود.

ابراهیمی می‌افزاید: در جلسه‌ای که با کارشناسان وزارت راه و شهرسازی درمورد کلاه قاضی برگزار شد، این کارشناسان حداقل سه چهار مسیر جایگزین را در نظر گرفته بودند اما حرفشان این بود که اجرایی شدن آنها هزینه بر و زمان بر است که این نیز توجیه نیست زیرا وقتی یک پارک ملی را تخریب می‌کنید یک تخریب دائمی به اکوسیستم و طبیعت منطقه برای ابدالدهر ایجاد می‌کنید اما اگر جاده را از مسیر دیگر ببرید یک سال بیشتر زمان می‌برد یا آنقدر بودجه ریالی صرف می‌شود. این قابل مقایسه با یک تخریب دائمی و محیط زیست آن هم در پارک ملی و در نزدیک آلوده ترینِ شهرهای کشور نیست!

به گزارش مهر، با وجود اینکه عبور آزادراه اصفهان- شیراز مسیرهای جایگزین مانند محور قلعه‌شور به جاده بهارستان یا محمدآباد دارد مشاوران طرح در وزارت راه و شهرسازی عبور این آزادراه را از پارک‌ملی کم‌هزینه‌ترین مسیر می‌دانند در حالی که خسران نابودی سرمایه‌های ملی و طبیعی کشورمان بیش از محاسبات دلاری و یورویی مدیران توسعه است.

جاده‌ها در کشور ما از عمده دلایل تلفات بالای حیات وحش به شمار می‌روند، جاده‌هایی که وزارت راه و شهرسازی تعهدی برای رعایت حریم زیستگاه‌های حیات وحش ندارد و برای جلوگیری از ورود حیوانات به جاده‌ها تنها به خاکریزسازی اکتفا می‌کند و گونه‌های ارزشمند حیات وحش هر روز در جاده‌هایی قربانی می‌شوند.